Znak krzyża w kościele Rzymsko-katolickim czyniono tak jak w Prawosławnym – świadectwo papieża z XIII w.

Posted: 31/07/2013 in historia

Długo nurtowało mnie pytanie jak żegnali się pierwsi chrześcijanie oraz następujące po nich pokolenia, gdyż dla mnie osobiście znak krzyża czyniony na sobie samym nie jest tylko zwyczajowym gestem ale jest swego rodzaju wyznaniem wiary. Nie mogłem jednak znaleźć żadnego wiarygodnego świadectwa. Pierwszy trop podpowiedział mi Rzymsko katolicki benedyktyński mnich: ojciec Gabrial Bunge. Kilka lat temu czytałem jego znakomitą książkę poświęconą modlitwie. Książek o modlitwie przeczytałem co najmniej setkę, ale żadna z nich nie wywarła na mnie tak bezpośredniego wpływy jak właśnie Jego. Kiedy pewnego dnia dotarła do mnie wiadomość, iż ten sędziwy mnich przyjął prawosławie, wywołała ona we mnie głębokie poruszenie. Zacząłem niecierpliwie poszukiwać w internecie jakichś wskazówek mówiących o motywach tej zaskakującej konwersji i znalazłem wywiad w którym dawał on czytelnikom radę aby sprawdzili jak żegnali się pierwsi chrześcijanie. Byłem w dalszych poszukiwaniach tak zdesperowany, iż zacząłem obmyślać jak by się skontaktować z ojcem Gabrielem, aż wreszcie udało mi się odnaleźć, świadectwo pochodzące od samego rzymskiego papieża Innocentego III -ego (1198-1216):  

„Trzeba uczynić znak krzyża trzema palcami, ponieważ wyciska się go przywołując Trójcę Świętą. Tak oto jest czyniony: z góry na dół, i z prawej na lewą stronę, ponieważ Chrystus zstąpił z nieba na ziemię, i od Żydów (prawica) przeszedł do pogan (lewica).

Inni jednakże czynią znak krzyża z lewej na prawą stronę, ponieważ musimy przejść z marności (lewica) do chwały (prawica), tak jak Chrystus przeszedł ze śmierci do życia, i z Piekieł do Raju. [Kapłani] Czynią tak aby lud postępował w ten sam sposób. Możesz łatwo to sprawdzić – wyobrażając sobie księdza stojącego twarzą do ludu na błogosławieństwo – kiedy czynimy nad ludem znak krzyża jest on czyniony z lewej na prawą ” [1]

Tak właśnie żegnają się prawosławni wierni – trzema palcami a ręka wędruje z prawej na lewą stronę. Kapłan natomiast stojąc frontem do wiernych błogosławi lud żegnając z lewego ramienia na prawe, na co wierni podążając za jego ręką czynią to od prawej do lewej strony.

Świadectwo to pochodzące od samego Papieża potwierdza informację o tym, iż ortodoksyjni katolicy (czyli Prawosławni) żegnają się zgodnie ze starożytną tradycją podczas gdy kościół Rzymsko-katolicki wprowadził już po schizmie zmianę także i w tym zwyczaju. Potwierdza to także Rzymsko-katolicka encyklopedia:

New Adwent – Catholic Encyklopedia – Znak Krzyża

„W tym okresie [do dziewiątego wieku] sposób [w jaki się żegnano] na Zachodzie wygląda identycznie jak czyni się to obecnie na Wschodzie, to znaczy używano tylko trzech palców a ręka wędrowała z prawego ramienia na lewe”[2].

 
______________________________
[1] – za: [De sacro altaris mysterio, lib. II , c.XLV [PL 217,825]]

Tłumaczenie własne z j.angielskiego za: [en.mwikipedia.org/wiki/Sign_of_the_Cross -wersja z 2010.10]
[2] – za: [ www.newadvent.org/cathen/13785.ahtm – September 2010]

 

 
Opracowanie: OrthodoxPoland.pl
Komentarze
  1. pnp pisze:

    w zasadzie to drobiazg, teologicznie można uzasadnić oba sposoby: który właściwy? chyba ten pierwotny, ale tak jak napisałem to tylko pewien szczegół. Acz zastanawiajcy. Bardzo ciekawy news. Thx.

    • anyvip pisze:

      To może uzasadnisz teologicznie ten „brobiazg” i „szczegół?

      • pnp pisze:

        uzasadniony powyżej. Nie mówię że się z tym uzasadnieniem identyfikuję. Ale nie uważam aby to była istota problemu… stąd „drobiazg”.

  2. PPE pisze:

    Dokładne tłuamczenie powyższego fragmentu „De sacro Altaris Mysterio” Innocentego III (ks. II, rozdz. 65) według wydania Stanislao Fioramontiego (Libreria Editrice Vaticana, Vaticano 2002, s. 172):

    „Należy więc oddawać znak krzyża trzema palcami, gdyż jest naznaczany przy przywołaniu Trójcy, o czym mówi Prorok: Kto zawiesił na trzech palcach masę ziemi? (Iz 40, 12) – tak, że z góry schodzi w dół i z prawej przechodzi w lewą, ponieważ Chrystus z nieba zstąpił na ziemię i od Żydów przeszedł do pogan. Niektórzy jeszcze znak krzyża czynią z lewej do prawej, ponieważ z marności winniśmy przejść do chwały, jak Chrystus przeszedł ze śmierci do życia i z piekła do raju, zwłaszcza gdy naznaczają znak na sobie i innych jednym i tym samym zarówno sposobem. Jest zaś wiadome, że jeśli nad innymi naznaczamy znak krzyża, sami od lewej żegnamy się do prawej. W rzeczywistości, jeśli dokładnie rozważysz, także nad innymi czynimy znak krzyża z prawej do lewej, ponieważ nie czynimy nad nimi znaku krzyża niejako do odwróconych plecami, lecz niejako do stojących twarzą”

  3. Starik pisze:

    To nie do końca było tak:
    „Русские, а ранее и другие православные славяне, приняли от греков христианство в то время, когда, как мы видели, в константинопольской церкви двоеперстие в крестном знамении признавалось единственно правильным и всеми употреблялось, как внешний видимый для всех знак принадлежности известного лица к православной церкви. Русские, приняв от греков христианство, приняли к себе и присланных из Константинополя церковных иерархов, которые научили их вере и передали им весь греческий церковный обряд и чин. Понятно, что просветители русских христианством, константинопольские греки, прежде всего научили их творить на себе крестное знамение, как внешний, видимый для всех знак их обращения и принадлежности к христианству, понятно, что греки научили новопросвещенных русских творить крестное знамение таким же образом, как они сами творили его в то время. А так как правым и обязательным для православных греки считали тогда двоеперстное перстосложение, то конечно и русских они научили знаменовать себя в крестном знамении двумя перстами; понятно, что греки так же научили творить на себе крестное знамение и всех обращенных ими в христианство славян. Вот откуда и когда появилось на Руси двоеперстие в крестном знамении. „http://pravbeseda.ru/library/index.php?page=book&id=465

    https://www.google.pl/search?q=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F+%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F&oe=utf-8&rls=org.mozilla:pl:official&client=firefox-a&gws_rd=cr&um=1&ie=UTF-8&hl=pl&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi&ei=uq72UdyMKMmoO-PYgIAI&biw=1120&bih=619&sei=vK72UciHM8GHOJeegdAF

    http://www.pravenc.ru/text/%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5.html

  4. Starik pisze:

    „Помимо митрополита Илии Гевери о двуперстии писал также и небезызвестный вам преподобный Иоанн Дамаскин в своей монументальной систематизации христианского вероучения, известной под названием «Точное изложение православной веры».

    Приблизительно в XII веке в грекоязычных Поместных Православных Церквях (Константинопольской, Александрийской, Антиохийской, Иерусалимской и Кипрской) двоеперстие было заменено троеперстием. Причина тому виделась в следующем. Поскольку к XII веку борьба с монофизитами уже закончилась, то двоеперстие утратило свой демонстративный и полемический характер. Однако двоеперстие роднило православных христиан с несторианами, которые также употребляли двоеперстие. Желая внести изменение во внешнюю форму своего богопочитания, православные греки начали осенять себя троеперстным крестным знамением, тем самым подчеркивая свое почитание Пресвятой Троицы. На Руси, как уже и было отмечено, троеперстие было введено в XVII веке во время реформ патриарха Никона.”http://minds.by/article/155.html

  5. Starik pisze:

    Иоанн Златоуст писал следующее: «Никогда не выходите из дома, не перекрестившись».

    „Выходя из дома: Прежде чем переступить порог, произнеси слова: „Отрицаюсь тебе, сатана, гордыни твоей и служению тебе, и сочетаюсь Тебе, Христе, во имя Отца и Сына и Святаго Духа. Аминь”. И огради себя крестным знамением. И никогда не выходи без этого изречения. Тогда не только встретившийся злой человек, но и сам диавол не в состоянии будет повредить тебе, видя тебя с этим оружием.”
    „Огради мя, Господи, силою Честнаго и Животворящаго Твоего Креста, и сохрани мя от всякаго зла.”

    „ограждаясь своим нательным крестом, говори:

    Господи, Исусе Христе, Сыне Божии, благослови, и освяти, и сохрани мя силою Живоноснаго Креста Твоего (после этого целуй крест).”

    • anyvip pisze:

      Gdzie w tych cytatach(aczkolwiek ciekawych i pożytecznych) jest związek z tematem:”Znak krzyża w kościele Rzymsko-katolickim czyniono tak jak w Prawosławnym”?Może Starik łaskaw będzie wskazać?

  6. Starik pisze:

    Panie PP , a czy Św Annę Kaszyńską nie dekanonizowano z powodu dwupierstija , a potem znowu kanonizowano? A ilu zna pan świętych , których moszczi są zachowane z dwupierstijem? Proszę uzupełnić swą wiedzę co do tzw. przez pana naciąganych treści. Polecam ДВОЕПЕРСТИЕ

    в памятниках христианского искусства и письменности: http://suzdalgrad.ru/gp/dvuperstie.html

    • Świętą Annę Kaszyńską nigdy oficjalnie nie dekanonizowano, lecz wstrzymano jej oficjalny kult (ros. poczytanija), do czasu wyjaśnienia powstałych wówczas wątpliwości. Zrobiono to, nie ze względu na to, że św. Anna Kaszyńska czyniła na sobie znak krzyża dwoma palcami. Byłoby to śmieszne, gdyż od 1800 roku Świątobliwy Rządzący Synod zezwolił na taką praktykę dla jedinowiercew (będących w jedności z Powszechnym Prawosławiem staroobrzędowców).

      Polecam odcedzać przez sito rozumu staroobrzędowskie teksty które Starik czytasz.

  7. Starik pisze:

    … a czy wiesz PP ile jest moszczi w Ławrze kijowsko-pieczerskiej i nie tylko tam, które są zachowane dwupierstijem???

    • Nie w dwupierścu istota. W ławrze są również relikwie świętych, którzy zmarli czyniąc na sobie znak krzyża trzema palcami.

      Na tym kończę dyskusję która NIE MA NIC WSPÓLNEGO z tematem tego wpisu. Będzie wpis o rozłamie i o sekciarskim zachowaniu staroobrzędowców, to wtedy, proszę o rozwinięcie TAM tego tematu.

  8. Paweł Jerzy pisze:

    Czy Bóg na sądzie zapyta, iloma palcami czyniliśmy znak Krzyża? zawsze myślałem, że zapyta, ilu głodnym daliśmy jeść, ilu spragnionych napoiliśmy, ilu chorych odwiedziliśmy…

    • anyvip pisze:

      Jeśli nie ma to i pewnie wiele innych rzeczy, dla Ciebie żadnego znaczenia a najważniejsze są tylko uczynki, to może, albo jesteś albo powinieneś zostać protestantem?

    • Evelina pisze:

      Owszem zapyta. Czytałeś Biblię? Jeśli tak to powinieneś wiedzieć, że dla Boga rzeczą najistotniejszą jest sakrament spowiedzi i eucharystia. Kto nie będzie w Jezusie, a Jezus nie będzie w człowieku ten nie dostąpi Nieba. Tzn. kto nie będzie jadł ciała Jego i pił krwi Jego nie zostanie zbawiony. Tak samo jak istotną rzeczą jest wybaczanie bliźnim, bez tego Bóg Ci nie wybaczy, no i oczywiście znak krzyża. I niestety lub stety u Boga nie ma taryfy ulgowej, pomagałeś bliźniemu swemu więc zostajesz zbawiony. Za łątwo by było. W Biblii jest przecież napisane, że prędzej wielbłąd przejdzie przez ucho igielne niż grzesznik przez drzwi do nieba. Jeśli będziesz wszystkiego przestrzegał jak Bóg Cię nauczał wtedy Cię zbawi. Ludzie którzy myślą, że jeśli zrobili parę dobrych uczynków z jednego przykazania, to zostaną zbawieni. Wiara i posługa dla Boga, to ciężka praca wymagająca od człowieka samozaparcia, dyscypliny i cierpliwości. Mamy 10 przykazań oraz, to co Bóg umieścił w Biblii. I jeśli chcemy być zbawieni, to nie wystarczy być dobrym człowiekiem, pomagać biednym. Bóg zapyta, dlaczego się nie spowiadałeś, dlaczego nie przyjmowałeś eucharystii, dlaczego nie czyniłeś w imię moje krzyża na swoim ciele? Bóg nie będzie pytał o rzeczy które zrobiłeś dobrze, o nie mogą się upomnieć Ci do których się modliłeś, np święci apostołowie, Matka Boska itd. Bóg będzie Cię natomiast rozliczał z grzechów.

      • koliber pisze:

        Bóg nie będzie patrzył na uczynki?Czy ważniejsza jest symbolika?Jezus kierował się przede wszystkim miłością sprawiedliwością i całkowitym posłuszeństwem w obec Boga .Podał nam trzy najważniejsze rzeczy które powinniśmy spełniać:wiara,nadzieja,miłość a z nich najważniejsza jest miłość”.A Ty w co wierzysz,na co masz nadzieję,a Twoja miłość jest taka jak w l liście do Koryntian rozdział 13-sty werset 4-ty ?Nie osądzajcie abyście sami nie byli sadzeni”.

  9. Paweł Jerzy pisze:

    Coś Ci się chyba pomyliło. Z tego co ogólnie wiadomo, protestanci zwracają uwagę na wiarę a nie na uczynki.
    Poza tym ja postawiłem pytanie a Ty mnie osądziłeś.

    • pnp pisze:

      Ten typ (anyvip) już tak ma

      • anyvip pisze:

        Rozumiem”pnp” Twoją irytację i niezadowolenie,może nawet coś więcej.Tylko zastanów się czy poprzez taki komentarz „Ten typ (anyvip) już tak ma” zaświadczasz o sobie coś wielkiego,szlachetnego?Moje komentarze nie muszą podobać się wszystkim,ale po to jest dyskusja by można było NA POZIOMIE polemizować,przedstawiać kontrargumenty, bez obrzucania się błotem.Poziom merytoryczny komentarzy i tak jest niezwykle niski, więc niema już czego zaniżać.Ja ze swej strony staram się nie wypowiadać na temat intelektu i morale konkretnych osób bo wszystkich nas osądzi Bóg.Odnoszę się tylko do prawd wiary,herezji,prawidłowej nauki,teologii i ogólnie wszystkiego co związane jest z religią a Prawosławiem w szczególności.Uważam,że tak powinno być na tym forum.
        PS.Nie obrażam się na takie wpisy,liczę tylko na rzeczową polemikę.Pozdrawiam PP, pnp ,Paweł Jerzy i wszystkich,którzy tu zaglądają.

    • anyvip pisze:

      Sola fide(Tylko wiarą) jest podstawą protestanckiej teologii usprawiedliwienia przez wiarę. Podstawą do usprawiedliwienia człowieka przed Bogiem jest wiara,chociaż w tradycyjnym protestantyzmie,wierze zawsze towarzyszą dobre uczynki jako jej skutek.To odnośnie „pomyłki”.Nie wiedziałem,że zadając komuś pytanie(zdanie zakończone takim znakiem ?)można kogoś osądzić?

      • Paweł Jerzy pisze:

        Masz cerkiew pod nosem? po drugiej strony ulicy? czy jeździsz do niej tak, jak ja, 100 km w jedną stronę? Regularnie i częściej, niż niejeden prawosławny z dziada pradziada? Mieszkasz w mieście, gdzie na 40 tys mieszkańców są tylko 2 prawosławne osoby? Masz prześladowanie z powodu swojej wiary i straciłeś z tego powodu pracę? czy miałeś odwagę przed proboszczem sprzeciwić się herezji ekumenizmu? Jesteś odrzucony przez rodzinę z powodu przyjęcia „ruskiej wiary”? A mimo to trwasz?
        Teraz zadaj mi to pytanie, czy powinienem zostać protestantem.

  10. anyvip pisze:

    Pawle Jerzy, doceniam Twoją determinację i odwagę zostania prawosławnym.Być prawosławnym to znaczy mieć poglądy i żyć zgodnie z nauczaniem Cerkwi opartym na Ewangelii,św.Ojcach,Soborach Powszechnych i Tradycji.Dlatego formalne,fizyczne bycie w Cerkwi,figurowanie w parafialnych metrykach nie jest tożsame z przemianą myślenia i życia czyli pokajanijem(gr.metanoja) i staniem się nowym człowiekiem,który myśli inaczej jak świat,jest nie z tego świata i to powinno być widoczne we wszystkich dziedzinach jego życia.To również wielki wysiłek w dziele samokształcenia,poznawania dzieł Ojców Cerkwi,którzy tłumaczą,rozjaśniają i prowadzą na drogę zbawienia.Bez znajomości tych dzieł nie można mówić o świadomym byciu prawosławnym chrześcijaninem. Św.Spirydon Trimifundzki opuścił cerkiew, kiedy inny biskup podczas kazania użył innego słowa niż zapisane jest w Ewangelii zamiast łoże powiedział posłanie(oczywiście po grecku).Dla świętych,którzy miłowali Boga całym sercem,wszystko co związane jest z Bogiem i Jego Cerkwią ma znaczenie,nawet to iloma palcami i jak czynimy znak Krzyża.Dlatego św.Jan Złotousty mówi :”Ci,którzy niedbale czynią na sobie znak Krzyża,jakby odganiali muchy, szybciej przywołują demony niż Boże błogosławieństwo”.
    Odnośnie tematu :”Znak krzyża w kościele Rzymsko-katolickim czyniono tak jak w Prawosławnym”.Można dodać,że pierwszoplanowym dziełem Soboru Trydenckiego w KRK byla unifikacja,ujednolicenie obrzędów,tradycji.Nakazano wówczas żegnać się pięcioma palcami z lewa na prawo,zakazano mszy i innych obrządkach,nakazano przyjmowanie komunii pod jedną postacią itd.Szczegóły można znaleźć w necie.To w średniowieczu sformułowała się teologia KRK. Katolik,który żegna się z lewej na prawo świadomie czy nie, wyraża przez to teologiczne rozumowanie tego gestu,które rozciąga się na sakramenty i wszystkie dziedziny sfery kościelnej.Łacinnik błogosławi siebie sam,dlatego znak Krzyża robi z lewej na prawo.Prawosławny odwrotnie jakby jego ręka podążała za gestem błogosławieństwa,kiedy np.kapłan błogosławi lud.Kiedy przyzywamy imię Przenajświętszej Trójcy żegnając się, mamy nadzieję,że to właśnie sam Bóg nas błogosławi,tak jak przedstawiają to ikony męczenników.Katolik natomiast korzysta z pełnomocnictwa udzielonego mu przez Boga.Przejawia to się również w sprawowaniu sakramentów gdzie np.podczas chrztu kapłan katolicki wypowiada :Ja chrzczę cię…”,prawosławny mówi „Chrzci się sługa Boży…”.Dlatego wielu prawosławnych pisarzy, apologetów ostatnich wieków mówiło o KRK,że odesłali Boga do nieba i wszystko czynią bez Jego udziału nawet wyznaczyli namiestnika na ziemi,który odbiera boski kult,a Bóg nie jest obecny w ludzkim życiu(spór św. Grzegorza Palamasa z Barlaamem poniekąd dotyczył tego wątku). Te pełnomocnictwo udzielone zostało ap.Piotrowi i każdy członek Kościoła korzysta z prymatu i łaski przebywającej w Kościele Rzymskim(wg łacinników).Szerzej w „Krzyż i koło. Z historii symboliki chrześcijańskiej” B.A.Uspieński.
    PS.Życzę modlitewnie Bożej pomocy i wzrastania w pokorze.( i nie chwaliłbym się tak swymi zasługami )

    • Paweł Jerzy pisze:

      To nie jest chwalenie się. Zwróć tylko proszę uwagę, że przez swoje komentarze możesz kogoś zranić. Dlatego napisałem to, co napisałem a jest to tylko mały fragment 😉
      Za życzenia Bożej pomocy Spasi Hospodi 🙂
      Masz może namiary na “Krzyż i koło. Z historii symboliki chrześcijańskiej” B.A.Uspieńskiego? w PDF?

      • anyvip pisze:

        W zasadzie to korzystam z książek w j.rosyjskim, bo po polsku jest ich mało.W dodatku wydania katolickie(tłumaczenia) czasem przyprawiają o ból głowy.

  11. anyvip pisze:

    Tutaj jest link gdzie można ściągnąć :Успенский Б. А. Крестное знамение и сакральное пространство:Почему православные крестятся справа налево, а католики — слева направо? —М.: Языки славянской культуры, 2004. — 160 с.(http://www.nordsolen.dk/files/bibl/usp1.pdf).Podana wyżej książka po polsku“Krzyż i koło. Z historii symboliki chrześcijańskiej” nie przedstawia tego tematu jak powyższa.(po rosyjsku;Успенский Б.А. Крест и круг (Из истории христианской символики). М.: Языки славянских культур, 2006. – 488 с.

    • Paweł Jerzy pisze:

      Dzięki 🙂 Ja również wolę książki w języku rosyjskim. I masz rację- tłumaczenia katolickie powodują zawrót głowy 😦

  12. Chrystofor pisze:

    Wypowiem się.

    Rozmawiałem ostatnio z kilkoma mądrymi ludźmi, księżmi i teologami (katolickimi, co jednak nie powinno być powodem do natychmiastowego odrzucenia tego, co zaraz napiszę).
    Z tego , co się dowiedziałem, najpowszechniejsze było żegnanie się dwoma palcami, dla wyznania dwóch natur Chrystusa, zarówno na Wschodzie jak i na Zachodzie. Możliwe, że tak żegnali się św św Cyryl i Metody. Na Zachodzie wcześniej zaczęto używać trzech palców, bo wcześniej rozprawiono się z monofizytyzmem, z czasem przeszło to na Wschód, który praktykuje to do dziś. Dalej wszystko jak już tu było napisane.

    Nie mam prawie żadnych informacji o tym, czy żegnano się lewo-prawo czy prawo-lewo.Ale myślę, że raczyj lewo-prawo, bo gdy w czasach mniej więcej Innocentego III Ormianie zapożyczali wiele elementów łacińskich w swojej liturgii, był tam między innymi sposób żegnania się lewo-prawo, w miejsce prawo-lewo. Skoro tak, to na Zachodzie musiało być to już na tyle dominujące, że zdołało jeszcze wyprzeć sposób żegnania się z innych krajów.

  13. Starik pisze:

    ДВОЕПЕРСТИЕ

    в памятниках христианского искусства и письменности
    http://suzdalgrad.ru/gp/dvuperste.html

  14. Starik pisze:

    Z chęcią przeczytam waszą doktoryzację 🙂

  15. Starik pisze:

    Cytat”Paweł Jerzy:Również czytam (też dzisiaj otrzymałem) ale już na początku czuję zawód. Mogłem poprzestać na oryginale w pdf 😦 W tłumaczeniu mam wrażenie “zamieszania” ale mogę się mylić.” A ponoć tak rosyjskie oryginały wolisz:”Dzięki 🙂 Ja również wolę książki w języku rosyjskim. I masz rację- tłumaczenia katolickie powodują zawrót głowy :-(”

    Jednak nie znasz rosyjskiego na tyle żeby wyłapać różnice!!! I pleciesz z opóźnieniem…. różne głupoty!

  16. Starik pisze:

    http://www.newmartyros.ru/articles/kak-sovershat-krestnoe-znamenie.html По принятой в настоящее время Русской Православной Церковью традиции для совершения крестного знамения парьцы можно складывать двумя способами:
    1) Троеперстно – три первых пальца (большой, указательный и средний) правой руки слагают вместе, а два последних (безымянный и мизинец) прижимают к ладони; крестятся сложенными тремя пальцами.
    2) Двоеперстного (так крестились до XVII в) – два первых пальца (указательный и средний) прижимают друг к другу и вытягивают, немного согнув средний палец, а три остальных (большой, безымянный и мизинец) складывают вместе; крестятся вытянутыми двумя пальцами.

Dodaj komentarz